Quenya

Η αρχαία γλώσσα κοινή σε όλα τα Ξωτικά στη μορφή που πήρε στο Βάλινορ. Μεταφέρθηκε στη Μέση-γη από τους εξόριστους Νόλντορ, που όμως την άφησαν από καθημερινή τους γλώσσα, ιδίως μετά την διαταγή του βασιλιά Θίνγκολ που απαγόρευσε τη χρήση της. Αναφέρεται επίσης και με άλλες εκφράσεις όπως: Υψηλή Γλώσσα των Έλνταρ, Υψηλή Γλώσσα των Ξωτικών, Γλώσσα του Βάλινορ, η Γλώσσα των Ξωτικών του Βάλινορ, η Γλώσσα των Νόλντορ, η Υψηλή Γλώσσα της Δύσης.

Η Κουένυα τυπικά γραφόταν με τα Tengwar του Φέανορ. Χρησιμοποιούταν επίσης μια παλαιότερη γραφή, η Σαράτι του Ρούμιλ. Από τις τρεις φυλές των Ξωτικών στο Άμαν, οι Νόλντορ και οι Βάνυαρ μιλούσαν ελαφρώς διαφορετικά. Η λέξη Κουένυα, ωστόσο, συνήθως αναφέρεται στην Κουένυα των Νόλντορ (Noldorin Quenya), από τη στιγμή που ήταν η μόνη διάλεκτος Κουένυα που ομιλούταν στη Μέση-Γη. Η γλώσσα υιοθετήθηκε επίσης από τους Βάλαρ, οι οποίοι έκαναν μερικές νέες εισαγωγές από τη δική τους γλώσσα, αν και αυτές οι λέξεις είναι πιο πολλές σtη διάλεκτο των Βάνυαρ απ' ό,τι σε αυτή των Νόλντορ. Πιθανώς αυτό να οφείλεται στη στενή σχέση που είχαν οι Βάλαρ με τους Βάνυαρ. Η τρίτη φυλή στο Άμαν, οι Τελέρι, μιλούσαν μια διαφορετική, αρκετά συγγενική γλώσσα, την Τελέριν, αν και αυτή φάνηκε σε κάποιους ως διάλεκτος της Κουένυα, κάτι που ήταν αναληθές από ιστορικής άποψης, εύλογο όμως από γλωσσικής πλευράς. Οι γλώσσες δεν μοιράζονταν κοινή ιστορία, έμοιαζαν όμως πάρα πολύ.

Οι Νόλντορ που έφυγαν για τη Μέση-Γη (μετά το Σκοτείνιασμα του Βάλινορ) μιλούσαν την Κουένυα μεταξύ τους. Ωστόσο, όταν ο Έλου Θίνγκολ του Ντόριαθ, που ήταν ο Βασιλιάς των Σίνταρ (Ξωτικά από τη γραμμή των Τελέρι που παρέμειναν στο Μπελέριαντ αντί να ταξιδέψουν στο Βάλινορ) έμαθε για την Αδελφοκτονία εις βάρος των Τελέρι, απαγόρευσε να ομιλείται η Κουένυα σε όλο το βασίλειό του. Οι Σίνταρ ήταν αργοί στην εκμάθηση της Κουένυα, ενώ οι Νόλντορ ήδη κατείχαν πλήρως τη Σίνταριν. H Κουένυα που χρησιμοποιούταν στη Μέση-Γη της Τρίτης Εποχής (την περίοδο που διαδραματίζεται ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών) αποτέλεσε επιστημονική ασχολία για πολυμαθείς, και τυπικά δεν χρησιμοποιούταν σε συνομιλίες, αλλά διατηρήθηκε ως επίσημη γλώσσα και για γράψιμο. Η Σίνταριν ήταν η καθομιλουμένη για όλα τα Ξωτικά. Ωστόσο, οι Νόλντορ εξακολουθούσαν να θυμούνται την Κουένυα και της έδιναν μεγάλη αξία.