To Χόμπιτ

Το Χόμπιτ τοποθετείται χρονικά "μεταξύ της εποχής των Μαγικών Πλασμάτων και της Κυριαρχίας των Ανθρώπων", και περιγράφει την περιπέτεια του Χόμπιτ Μπίλμπο Μπάγκινς, όταν αφήνει το χαρούμενο αγροτικό χωριό του, το Σάιρ, για να κινηθεί σε σκοτεινότερες περιοχές και να αναμειχθεί σε βαθύτερες υποθέσεις και ιστορίες της Μέσης-Γης, παρέα με δεκατρείς Νάνους και το μάγο Γκάνταλφ, και να έρθει αντιμέτωπος με διάφορους κατοίκους και πλάσματα της Μέσης-Γης, ώσπου να φτάσει να διεκδικήσει μερίδιο από τον κρυμμένο θησαυρό του Δράκου Σμάουγκ (Smaug). Αποδεχόμενος την, κατά το ήμισυ, καταγωγή του από το γένος των Τουκ (ένα παρακλάδι του οικογενειακού του δέντρου μάλλον ρομαντικό, ονειροπόλο και περιπετειώδες) και με την εξυπνάδα και τη λογική του, μέσα από την περιπέτεια ο Μπίλμπο ωριμάζει, γίνεται ικανότερος και σοφότερος.

 

Φτάνοντας στη Λιμνούπολη, την Έσγκαροθ, ο κόσμος τους καλωσορίζει, ελπίζοντας ότι οι Νάνοι θα εκπληρώσουν τις προφητείες για το θάνατο του Σμάουγκ. Οι Νάνοι, καταφέρνουν να μπουν στο βουνό από τη μυστική πόρτα, ενώ ο Μπίλμπο που εξερευνά το λημέρι του δράκου μαθαίνει για το τρωτό σημείο του. Ο δράκος συνειδητοποιεί ότι οι κάτοικοι της Λιμνούπολης ήταν αυτοί που βοήθησαν τους εισβολείς και έτσι ξεκινάει εξαγριωμένος για να καταστρέψει την πόλη τους. Μια ευγενής φτερωτή τσίχλα κρυφακούει τον Μπίλμπο που μιλά για το τρωτό σημείο του Σμάουγκ και το μεταφέρει στον Βάρδο τον Τοξότη, ο οποίος και συντρίβει το Δράκο. Οι Νάνοι ανακτούν την κυριότητα του βουνού και του θησαυρού. Ο Μπίλμπο βρίσκει το εξαιρετικό διαμάντι του Άρκενστοουν και το κρύβει. Στο μεταξύ, οι άνθρωποι της Λιμνούπολης και τα Ξωτικά καταφθάνουν ζητώντας αποζημίωση και πληρωμή για τη βοήθεια που είχαν προσφέρει, καθώς επίσης και μερίδιο από το θησαυρό. Ο Θόριν αρνείται και συγκαλεί την οικογένειά του από το Βορρά για να τον υποστηρίξει. Ο Μπίλμπο δίνει το Άρκενστοουν ως αντάλλαγμα για να αποτρέψει τον επικείμενο πόλεμο, αλλά οι Νάνοι είναι αδιάλλακτοι. Ο Θόριν, εκτός εαυτού, εξορίζει τον Μπίλμπο. Ο πόλεμος φαντάζει αναπόφευκτος. Άξαφνα εμφανίζεται ο Γκάνταλφ που τους ενημερώνει ότι πλησιάζει ένας στρατός από γκόμπλινς και Λύκους. 

Νάνοι, Άνθρωποι και Ξωτικά ξεχνούν προς στιγμή τις διαφορές τους, ενώνονται και ακολουθεί μια τρομακτική μάχη. Πάνω στην ώρα καταφθάνουν ο Μπέορν και οι αετοί και έτσι κερδίστηκε η Μάχη των Πέντε Στρατών. Ο Θόριν πεθαίνει στη μάχη, αφού όμως πρώτα αναγνωρίσει τη σοφία και την ανιδιοτέλεια που έδειξε ο Μπίλμπο. Ο θησαυρός διανέμεται δίκαια, αλλά ο Μπίλμπο αρνείται το μεγαλύτερο μέρος του μεριδίου του από τα πλούτη, καθώς δεν το έχει ανάγκη αλλά και επειδή δεν έχει τρόπο για να τα μεταφέρει πίσω στο σπίτι του. Εντούτοις παίρνει αρκετά ώστε να γίνει ένας πλούσιος Χόμπιτ και να ζήσει ευτυχισμένα έκτοτε.

Γράφοντας το βιβλίο

To 1955, σε μια επιστολή του προς τον W. H. Auden, ο Τόλκιν αναφέρει ότι προς το τέλος της δεκαετίας του '20, όταν ήταν καθηγητής Άγγλοσαξονικών στο κολέγιο του Πέμπροουκ στην Οξφόρδη, ξεκίνησε να γράφει το Χόμπιτ ενώ βαθμολογούσε διαγωνίσματα. Βρήκε ένα κενό κομμάτι χαρτί και εμπνευσμένος ξαφνικά, έγραψε την περίφημη φράση "Σε μια τρύπα στο έδαφος, ζούσε ένας χόμπιτ". Δεν έγραψε τίποτα περισσότερο εκείνη τη στιγμή, αν και στα επόμενα χρόνια δημιούργησε το χάρτη του Θρορ, περιγράφοντας τη γεωγραφία της ιστορίας. Δημοσιεύθηκε τελικά στις αρχές της δεκαετίας του '30, αφού μια οικογενειακή φίλη, η Ελέιν Γκρίφιθς, διάβασε την ιστορία.

Όταν αυτή αργότερα εργαζόταν στον εκδοτικό οίκο George Allen & Unwin, αποκάλυψε την ύπαρξη της ιστορίας σε ένα μέλος του προσωπικού, τη Σούζαν Ντάγκναλ, η οποία, με τη σειρά της, ζήτησε από τον Τόλκιν να διαβάσει το ημιτελές ακόμα χειρόγραφο. Αυτός δέχτηκε και της το έδωσε και εκείνη εντυπωσιασμένη του πρότεινε να το ολοκληρώσει. Το περιστατικό έγινε στα τέλη του 1936 και η Susan Dagnall παρουσίασε το βιβλίο στον εκδότη Stanley Unwin, ο οποίος ζήτησε από το 10χρονο γιο του, Ράινερ, να γράψει μια κριτική. Ο Ράινερ έγραψε μια τόσο ενθουσιώδη κριτική για το βιβλίο, ώστε τελικά αποφασίστηκε η δημοσίευση του Χόμπιτ από τους Allen & Unwin.

Εκδόσεις

Ο εκδοτικός οίκος George Allen & Unwin, Ltd. του Λονδίνου, κυκλοφόρησε την πρώτη έκδοση του Χόμπιτ στις 21 Σεπτεμβρίου 1937. Ήταν εικονογραφημένο με πολλά ασπρόμαυρα σχέδια από τον ίδιο τον Τόλκιν. Η αρχική εκτύπωση απαριθμούσε μόνο 1.500 αντίγραφα που ξεπουλήθηκαν μέχρι το Δεκέμβριο χάριν των ενθουσιωδών κριτικών. Ο εκδοτικός οίκος Houghton Mifflin στη Βοστόνη και τη Νέα Υόρκη ετοίμασε την αμερικανική έκδοση που εκδόθηκε στις αρχές του 1938, και στην οποία τέσσερα από τα σχέδια ήταν έγχρωμα. Οι εκδόσεις Allen & Unwin αποφάσισαν να ενσωματώσουν τις έγχρωμες εικονογραφήσεις στη δεύτερη έκδοση, που κυκλοφόρησε στο τέλος του 1937. Παρά τη δημοτικότητα του βιβλίου, ο συνθήκες που επικρατούσαν τον καιρό του πολέμου ανάγκασαν το Λονδρέζο εκδότη να τυπώσει μικρές σειρές των δύο εκτυπώσεων της πρώτης έκδοσης.

Όπως παρατηρείται και παρακάτω, ο Τόλκιν αναθεώρησε σημαντικά το σημείο της ιστορίας του Χόμπιτ που είχε να κάνει με τον Μπίλμπο και το Γκόλουμ προκειμένου να συνδυάζεται καλύτερα με τον "Άρχοντα των Δαχτυλιδιών". Αυτή η αναθεώρηση έγινε στη δεύτερη έκδοση, που δημοσιεύθηκε το 1951 στην Αμερική και την Αγγλία. Μικρές διορθώσεις στο κείμενο έχουν εμφανιστεί επίσης στην τρίτη (1966) και τέταρτη έκδοση (1978).

Η πρώτη εκτύπωση της πρώτης αγγλικής έκδοσης σπάνια πωλείται για λιγότερα από 10.000 δολάρια σε όποια κατάσταση και να βρίσκεται το βιβλίο, ενώ πρωτότυπες εκδόσεις μέσα στην ειδική θήκη τους, υπογεγραμμένες από τον συγγραφέα, συνήθως διαφημίζονται για περισσότερο από 100.000 δολάρια. Νέες αγγλόφωνες εκδόσεις του Χόμπιτ εμφανίζονται συχνά, παρά την ηλικία του βιβλίου, με τουλάχιστον πενήντα να έχουν δημοσιευθεί έως σήμερα. Κάθε μία προέρχεται και από διαφορετικό εκδότη ή έχει ξεχωριστό εξώφυλλο, εικονογράφηση, ή ακόμα και ουσιαστικές αλλαγές στο σχήμα και τη διάταξη. Ωστόσο, το κείμενο σε όλες μένει γενικά πιστό στη διασωθείσα έκδοση των Allen & Unwin, τον καιρό της πρώτης δημοσίευσης. Επιπροσθέτως, το Χόμπιτ έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από σαράντα γλώσσες. Σε μερικές γλώσσες μάλιστα, κυκλοφορούν περισσότερες από μία μεταφράσεις.

Αναθεωρήσεις

Το Δεκέμβριο του 1937, οι εκδότες του Τόλκιν του ζήτησαν μια συνέχεια του λογοτεχνικού του έργου, και ο συγγραφέας ξεκίνησε να δουλεύει πάνω σε αυτό που αργότερα θα γινόταν ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών. Ο Τόλκιν αποφάσισε τελικά να εντάξει την τελευταία του δουλειά και το Χόμπιτ σε ένα κύκλο φανταστικών γραφών, τον οποίο αποκαλούσε legendarium, το υπόμνημα της φανταστικής του μυθολογίας, που δούλευε από το 1917 και που θα αναθεωρούνταν πλήρως μετά το θάνατό του το 1973. Μια διορθωμένη έκδοση αυτών των γραφών δημοσιεύθηκε με τίτλο Σιλμαρίλλιον το 1977.

Στην πρώτη έκδοση του Χόμπιτ, το Γκόλουμ στοιχηματίζει πρόθυμα το μαγικό του δαχτυλίδι στο παιχνίδι των γρίφων και χωρίζουν ειρηνικά με τον Μπίλμπο. Καθώς όμως έγραφε τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, ο Τόλκιν είδε την ανάγκη να αναθεωρήσει το κείμενο σε αυτό το σημείο ώστε να ανταποκρίνεται στη νέα του ιδέα, αυτή του μαγικού δαχτυλιδιού και της δυναμικής κατοχής του από το Γκόλουμ. Ο Τόλκιν δοκίμασε πολλά διαφορετικά κείμενα για τη συνέχεια του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, με τίτλο "Η Σκιά του Παρελθόντος". Τελικά, ο Τόλκιν αποφάσισε ότι έπρεπε να ξαναγράψει το Χόμπιτ και έστειλε ένα κεφάλαιο δείγμα ("Αινίγματα στο Σκοτάδι") στους εκδότες του. Και ενώ δεν είχε νεότερα για μήνες, έλαβε ξαφνικά το ασελιδοποίητο δοκίμιο της καινούριας έκδοσης και έκπληκτος διαπίστωσε ότι το νέο κεφάλαιο ήταν ενσωματωμένο στο κυρίως κείμενο, ως αποτέλεσμα μιας παρεξήγησης.

Στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, ο Τόλκιν τοποθετεί χρονικά τα γεγονότα του Χόμπιτ στη διάρκεια της Τρίτης Εποχής της Μέσης-Γης, μιας φανταστικής προϊστορικής Γης. Ο Τόλκιν παρουσιάζεται ως μεταφραστής του δήθεν ιστορικού Κόκκινου Βιβλίου του Westmarch, στο οποίο καταγράφονται οι ιστορίες του Μπίλμπο και του Φρόντο Μπάγκινς. Στον πρόλογο του βιβλίου, καθώς επίσης και στο κεφάλαιο "Αινίγματα στο Σκοτάδι", ο Τόλκιν αναφέρει ότι στην αρχική έκδοση το παιχνίδι με τους γρίφους ήταν ένα "ψέμα" που επινόησε ο Μπίλμπο για να εξηγήσει το πως βρέθηκε πάνω του το μαγικό δαχτυλίδι, και που αρχικά είχε σημειώσει στο ημερολόγιό του. Οι αναθεωρημένες εκδόσεις του Χόμπιτ περιέχουν την "αληθινή" εκδοχή των γεγονότων.

Ο Τόλκιν έκανε και άλλες μικρότερες αλλαγές, ώστε να τα γεγονότα που διαδραματίζονται στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών να συμμορφώνονται με τις ιδέες που συνεχώς ανέπτυσσε για το Σιλμαρίλλιον. Αυτή η πρώτη αναθεώρηση αποτέλεσε και τη δεύτερη έκδοση του βιβλίου, που κυκλοφόρησε το 1951 σε αγγλική και αμερικανική έκδοση. Μικρές βελτιώσεις στο κείμενο εμφανίζουν επίσης η τρίτη (1966) και τέταρτη (1978) έκδοση. Για παράδειγμα, η φράση ξωτικά που τώρα αποκαλούνται Γκνομς εμφανίζεται στην πρώτη και δεύτερη έκδοση στη σελίδα 63. Κατά το πρώιμο γράψιμό του, ο Τόλκιν χρησιμοποίησε τον όρο "Γκνομ" για να περιγράψει το δεύτερο βαθμό συγγενών των Υψηλών Ξωτικών – τους Νόλντορ. Ο Τόλκιν πίστευε ότι ο όρος "Γνομ", που προέρχεται από την ελληνική λέξη "γνώση", ήταν κατάλληλο όνομα για τα σοφότατα αυτά ξωτικά. Ωστόσο στα πλαίσια της αγγλικής γλώσσας, εξαιτίας του κοινού αγγλικού προσδιορισμού garden gnome, αγαλματιδίου που παριστάνει έναν γνώμο συνήθως σε κήπο, ο Τόλκιν τελικά αντικατέστησε τη φράση με: Υψηλά Ξωτικά της Δύσης, η γενιά μου (High Elves of the West, my kin) της τρίτης έκδοσης.

Στην τελική του αναθεώρηση, το Χόμπιτ παρουσιάζει πολλές διαφορές στο ύφος από τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Για παράδειγμα, τα γκόμπλινς αναφέρονται πιο συχνά ως Ορκς στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Πολλές από αυτές τις ασυνέπειες οφείλονται στο ότι ο Τόλκιν είχε αρχικά ξεκινήσει το βιβλίο ως παιδική ιστορία ξεχωριστά (αλλά όχι άσχετα) από το μυθολογικό του έργο και η σκέψη του για τη Μέση-Γη ήταν να αλλάζει και να εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της ζωής του και μέσα από τα κείμενά του.

Εκδόσεις Πρώιμων Σχεδίων

Τον Μάιο και Ιούνιο 2007, οι εκδοτικοί οίκοι HarperCollins και Houghton Mifflin κυκλοφόρησαν στην Αγγλία το βιβλίο Η Ιστορία του Χόμπιτ. Όπως ακριβώς Η Ιστορία της Μέσης-Γης ("The History of Middle-earth"), έτσι και Η Ιστορία του Χόμπιτ εξετάζει σε δύο τόμους τα αδημοσίευτα πρωτότυπα σχέδια του Χόμπιτ, ενώ περιλαμβάνει έναν εκτενέστατο σχολιασμό από τον John Rateliff. Κατά την εκδήλωση για τον εορτασμό του 70ού έτους κυκλοφορίας του Χόμπιτ, εκδόθηκε στις ΗΠΑ Η Ιστορία στις 21 Σεπτεμβρίου 2007, ακριβώς 70 χρόνια από την πρώτη έκδοση του έργου του Τόλκιν.

 

Ύφος

Η βασική δομή της ιστορίας είναι αυτής μιας περιπέτειας που διαδραματίζεται σε επεισόδια. Ο Τόλκιν εμπλουτίζει την ιστορία του με πλούσιες λεπτομέρειες που αφορούν ακόμα και τους πλέον ασήμαντους χαρακτήρες και με μακρινά γεγονότα που κάνουν το φανταστικό του κόσμο να δείχνει πιο βαθύς. Ωστόσο, από κάποιους έχει κατηγορηθεί ότι μακρηγορεί και καθυστερεί την πλοκή. Η αφηγηματική φωνή συχνά απευθύνεται άμεσα στον αναγνώστη, κάτι με το οποίο τελικά και ο ίδιος ο συγγραφέας θα διαφωνήσει. Σύμφωνα με τη βιογραφία του από τον Χάμφρεϊ Κάρπεντερ, ο Τόλκιν ισχυρίζεται ότι έπρεπε να συγκρατήσει τον εαυτό του για να μην ξαναγράψει ολόκληρο το βιβλίο από την αρχή, όταν το ξαναδιάβασε μετά από σχεδόν 20 χρόνια.

Μέσα από το μυθιστόρημα, φαίνονται οι εντυπωσιακές γνώσεις του Τόλκιν στις ιστορικές γλώσσες και τα πρώιμα ευρωπαϊκά κείμενα, ενώ τα ονόματα του Γκάνταλφ και όλων, πλην ενός, των νάνων προέρχονται απευθείας από το Αρχαίο Νορδικό ποίημα "Βολούσπα" της Ποιητικής Έντα. Επίσης, στην εικονογράφηση (που έγινε από το συγγραφέα) χρησιμοποιούνται αγγλοσαξονικοί ρούνοι. Η ιστορία είναι γεμάτη με πληροφορίες για ημερολόγια και φάσεις του φεγγαριού, με λεπτομερείς γεωγραφικές περιγραφές που ταιριάζουν καλά στους συνοδευτικούς χάρτες. Είναι τέλος αξιοσημείωτη η ιδιαίτερη προσοχή που ο Τόλκιν δίνει στις λεπτομέρειες, πράγμα που φανερώνεται και στη μετέπειτα δουλειά του.

Η εικονογραφημένη έκδοση του “Τhe Hobbit” είναι από τις σπάνιες λογοτεχνικές εκδόσεις, μέσα στην οποία κυριαρχούν περισσότερες από μία εκτυπωμένες εικόνες. Εικόνες τις οποίες επέλεξε και ενέκρινε μία προς μία ο συγγραφέας.